Julien Courcier Cortegoso

A lúa chea desapareceu coas primeiras nubes de tormenta. Un ceo plúmbeo, murcho e, aínda así, revido dun solemne sentimento de paz, tomou forma. A chuvia comezou a golpea-las vellas tellas de lousa no mesmo intre no que un trono vido da Gandarela resoaba con orgullo. Un sopro de aire atravesou a chaira por entre as xaras, cruzou dun salto o río Louro, subiu o monte do Sino pola fraga de Nuvia e entrou no Penaval pola parte de máis arriba, xusto polas pradarías altas dos Lousame. Baixou polo camiño enlamado que leva á ermida de San Lourenzo e dirixiuse cara o ruinoso serradoiro. Ese vento non levaba consigo unicamente aquel eco de trono presumido, traía tamén un recendo a mar e lume e unha lembranza de infancia para quen a puidese apreciar.

O primeiro raio que cruzou o ceo iluminou o val coma se rachase o día. O lóstrego seguinte fixo tremer os muros da vella casa de labranza. Na cama, Xián, o máis vello de tódolos Cernada, escoitou aquel estrépito sen medo. “Vai cair unha póla” murmurou para si, sen saber se era un recordo ou un pensamento. O poderoso asubío da tormenta atravesaba con forza as fendas das xanelas. A chuvia facía bater unhas contras que perderan os seus apreixos. Non había silencio ningún naquela noite de rebumbio celestial, mais o vello víase no seu leito cheo dunha quietude infinita. Xusto enriba do seu dormitorio, no faiado poeirento, a avelaiona do carballo atopara refuxio para pasa-la noite. 

ーNon cantas, murucututú ーSusurra Xián dende o leitoー Tes medo da tormenta? Ou é que os tronos acalan os teus fermosos chirlos? ーE aínda máis baixo, tan baixo que de houber alguén máis na peza non o podería ter escoitado. Murmurou algo. A avelaiona remexeuse no sitio e inflou o peito emplumadoー Ai, murucututú, eu marcho e ti quedas. Coida dos nosos e tamén do carballo senlleiro que é a túa casiña. Que linda casiña e que grandes pólas. ーE xa divagando, cos seus ollos vellos pechándose, exactamente coma se quedase durmido, murmurouー Sobranceiro… extraordinario… non hai… extraordinario… extraordinario…

Á mañá seguinte pasou por diante da casa Celia, a máis nova dos Lousame, que baixaba á vila a facer uns recados para a nai. O ceo brillaba coa limpa claridade que só traen as tormentas. Mirou sen querelo, pois a rapaza adoitaba deixar vagar a mirada cando se perdía nos seus pensamentos, a enorme póla do carballo dos Cernada que se atopaba no chan. Rachara e caira, queimada, como resultado do alcance dun raio. A moza abriu moito os ollos antes de botar a correr monte abaixo berrando:

ーMorreu! O Demo morreu! Caeu a rama dos Cernada! Finou! Morreu o vello!

Celia seguiu correndo ata chegar á praza onde atopou a dona Sabela, a matriarca dos Xaráns, sentada na súa cadeira co mandil dobrado sobre o colo. A muller escrutouna cos seus ollos afundidos.

ーFilliña… pero que berras? ーpreguntou coa voz rouca de quen aínda non espertou de todo.

ーÉ o Xián! Morreu! Rachou unha póla do carballo! ーrespondeulle a rapaza que acoraba por momentos.

A vella non dixo nada. Limitouse a ergue-la mirada en dirección á casa dos Cernada. Para quen non a coñecese podería dicir que amosaba unha completa indiferenza, pero a moza, que adoitaba visitar a miúdo a casa dos Xaráns, soubo le-las engurras do rostro de dona Sabela. Formáraselle unha pequena rugosidade na esquina do ollo dereito que unicamente lle asomaba á vella cando padecía emocións moi intensas. Fose rabia, tristura, medo, noxo ou ledicia, esa engurra facía sempre aparación. As dúas gardaron silencio por un intre. A moza, que recuperaba os folgos perdidos na carreira, xa trouxera a nova. Nas horas seguintes estenderíase por toda a vila ata que non ficara ninguén sen saber dela.

No Rueiro, a taberna do vila por excelencia, había un rumor triste. Ana Siota, a mellor amiga de Xián, preparaba detrás da barra, cunha bágoa nos ollos, unha ronda de licorca para tódolos presentes. Aquel ambiente turbio aínda persistiría se non fose pola taberneira que, despois de beber dun grolo a súa copa, golpeou a madeira para reclama-la atención.

 ーSe fose por el había de repartir unhas cantas hostias ーfalou, brava como era, sen rodeosー Cantas veces dixo que non chorásemos cando morrera. Debe de estar máis feliz morto e reunido coa defunta Aurora… que vivo e lamentando a súa morte. 

Un asenso xeral de aprobación a aquelas palabras percorreu as mesas. Unha muller loira, a filla dos Fariña, ergueu a copa para brindar pola defunta parella.

A porta do Rueiro abriu co rechiar dos seus gonzos vellos. A silueta dun home alto, cunha boina ben calada na cabeza, recortouse a contraluz. Despois de dar uns pasos a silueta tornou nun vello de mirada escura e ollar penetrante. Ninguén dixo nada. Non facía falla. Todos recoñeceran ao instante ao Lalín. Non viña a miúdo pola vila, pero aquel día non podía faltar. Ana Siota, que non parara un intre dende que soubera da nova, sacou unha copa máis e serviulle, sen preguntar, o mesmo licorca que bebía o resto.

ーGrazas, Ana ーdixo o Lalín asentindo para si. Despois deu un longo trago e quedou mirando o fondo da copa coma se nela atopase algún indicio dun pasado non moi afastadoー O Xián… marchou, non si?

Ana sorriu sen alegría.

ーMarchou como quería, no medio dun inmenso ruído e sen dar tempo a despedidas.

O acabado de chegar sostivo a copa con man firme. Pasou a vista por toda a taberna e brindou con coidado contra a copa que a taberneira lle ofrecía.

ーSe non fose por el, eu non estaría aquí. Sabédelo ben. ーdixo o Lalín cun fondo pesar na súa voz.

Houbo un pequeno silencio na sala. Un deses que abrolla dentro de outro, ofrecendo un punto de tensión e solemnidade que o seu predecesor non pode acadar. Vicente, o Lalín, levaba xa moitos anos sen voltar por San Lourenzo. Se aquel día apareceu alí era polo Xián, para poder darlle as grazas unha derradeira vez.

Todos coñecían dabondo a historia. Por aquela época o pobre do home pechárase na súa propia casa. Non saía. Os veciños non vían sequera que acendese a luz pola noite. Falaban de que o Lalín tiña o corazón tan roto que nin tan sequera latexaba. Aínda que ao principio, inquedos, chamaban á súa porta para saber del, en moi rara ocasión obtiñan resposta. Dona Sabela, quen mellor o coñecía, estaba segura de que as poucas veces que constestaba era só para evitar que entrasen pola forza pensando que estaba morto. Unha tarde calquera, cando xa todos daban por seguro que Vicente Cores se achaba perdido para sempre, o Demo apareceu na súa casa. Conta a señora Claudia, antiga veciña do Lalín, que Xián Cernada petou tres veces na porta antes de dicir:

ーVen abrir, Lalín, e colle o abrigo. Imos dar unha volta. ーE como non achaba resposta engadiu aínda máis altoー Vicente Cores Picallo! Nin se che ocorra facermo repetir! Pola túa santa nai que has de abri-la porta e polo teu santo pai que me seguirás. Colle o abrigo e non me fagas agardar!

Descoñécese por que o Lalín abriu a porta e aínda se sabe menos de como o convenceu o Xián para que saise a pasear con el. O único que se soubo é que marcharon de San Lourenzo todo o día no vello escarabello negro do Demo e para cando voltaron pola noite, o Lalín xa non era o mesmo. Algo aconteceu naquela viaxe que o empurrou a cambiar. Voltou ao traballo e á taberna e tamén recobrou o falar. Mesmo uns meses despois marchou a vivir lonxe de San Lourenzo. Dalgunha forma Xián Cernada salvara a ánima de Vicente  para que non se perdese no esquecemento da súa propia dor.

Cada quen perdera a mirada no fondo da copa, nas veas da madeira ou nos ollos dos demais. Aquel silencio que se formara tralas palabras do Lalín e do que abrollara outro aínda máis profundo comezou a desaparecer produto do ruído que os recordos de tódolos presentes producían naquelas testas tristes. Ana Siota pasou un pano pola barra antes de coller aire e sorrir con melancolía.

ーSe non fose por el, eu tampouco estaría aquí. 

Os presentes ergueron a vista. Ana non era unha muller que adoitase falar do pasado. Pero aquela noite era diferente, claro.

ーCando rematamos a carreira eu non tiña onde ir. Non quedaba para min familia ningunha e non gustaba de Santiago en absoluto. Ata estivera pensando en marchar por Europa adiante. Mais o Xián… ーsacudiu a cabeza, lembrandoー Xián non podía deixarme pensar que non me quedaba familia. Convenceume para vir con el a San Lourenzo e, como xa imaxinaredes, fiquei para sempre aquí.

Pouco a pouco, as palabras que saen da súa boca espállanse pola madeira da taberna e van calando nos pensamentos dos oíntes. Ana Siota, mergullándose na historia, esquece onde se atopa e mesmo o que fai.

ーRecordo que foron moitas as cousas que me chamaron a atención de San Lourenzo. A beleza dos seus montes, as rúas vellas, o cruceiro das Sete Espadas que se atopa no medio da chaira de Gandarela… Pero o que máis me abraiou, despois de vós, as súas xentes, foi o coñecida e amada que era a familia dos Cernada. Todos sabían de Xián e todos corrían a velo e saudalo fose para ver como estaba, fose para darlle un cariño, unha merenda ou convidalo a casa. 

» Non podía imaxinar que unha familia tivese papel tan importante nunha vila coma esta. Lembro que non levabamos sequera un mes aquí cando chegou a ouvidos do Xián que o alcalde, aproveitando que el estaba estudando fóra e a matriarca se atopaba doente, levara a cabo turbios negocios para encher de cartos o seu peto. Seguro que moitos aínda vos lembrades. Convocou a toda a veciñanza e foi ata o concello a chamar por Don Amancio. O vello estaba tan asustado que tardou unha hora en saír do seu despacho. E para cando o fixo… Non podo esquecer nin a cara do Xián nin a do alcalde. Colleuno pola camisa e empurrouno diante dos veciños! Despois foi denunciando tódolos feitos e sacado os documentos do rexistro que atopara e que foron proba dabondo para botar ao alcalde da vila. Aí… Aí souben que en San Lourenzo as cousas funcionaban doutro xeito, estaba claro.

A taberna foi esmorecendo en conversas cada vez máis baixas. Un tras outro, os veciños fóronse erguendo, deixando as copas na barra ou pousándoas sobre a vella madeira das mesas. O Rueiro ficou en completo silencio cando os últimos cruzaron a porta e botaron a andar cara á casa dos Cernada. Un silencio do que xa non abrollaba ningún outro silencio.

Toda a veciñanza de San Lourenzo, envolta no luscofusco, avanzaba calada polo camiño enlamado. O recendo da chuvia ficara atrapado na terra e as sombras dos montes erguíanse coma xigantes adormecidos. Ao lonxe, preto das pradarías, a carón do aserradoiro en ruinas, distinguíase a vella casa de labranza dos Cernada.

Xa preto do portalón vello, un lixeiro batir de ás fixo que algúns erguesen a vista. A avelaiona saíu do faiado cun voo firme, deu a volta arredor do carballo e foi pousarse na póla máis alta. Os seus ollos grandes e escuros observaban fixamente. Dona Sabela persignouse sen deixar de ollala. Había algo naquela ave nocturna que provocou unha sorte de calafrío colectivo.

ーAi, Virxe Santa! Alí, alí! ーdixo unha voz afogada polo medo.

Os máis próximos xiraron a cabeza e enfocaron coa luz das lanternas e dos móbiles cara ás raíces escuras da árbore. Por un intre, pareceu iluminarse unha figura alí deitada. Unha sombra, unha silueta. A maioría contivo o alento. O aire voltouse cada vez máis denso. Celia colleu a man de Dona Sabela sen que ningunha das dúas se decatase. O Lalín quitou a boina da cabeza.

Mais cando se achegaron, cando a luz alcanzou ben as raíces e as lanternas iluminaron aquel chan húmido, non atoparon nada. Tan só a rama rota e queimada por aquel fatídico lóstrego. Por riba das súas cabezas, a avelaiona, dende a póla máis alta, case oculta pola noite, inchou o peito e deixou escapar un único murmurio. Un son baixo e fondo que calquera podería ter recoñecido.

Murucututú.

Tódolos presentes ficaron calados. Algúns persignáronse, outros miraron ao chan. O Lalín ergueu a boina en sinal de saúdo. Só Ana Siota foi quen de sosterlle a mirada, con bágoas nos ollos, á avelaiona. Pouco a pouco marcharon. Entraron na casa dos Cernada onde os agardaba o corpo de Xián e a calor fugaz da xente.

O vento zoou entre as pólas dende a fraga de Nuvia ata as pradarías dos Lousame. Un susurro, apenas perceptible, escoitouse naquel aire nocturno:

Sobranceiro… extraordinario…